Kawruh Basa

Unggah-ungguh Basa

            Unggah-ungguh basa kaperang dadi loro, yaiku ngoko lan krama. Basa ngoko kaperang maneh dadi loro, yaiku ngoko lugu lan ngoko alus, dene basa krama uga kaperang dadi krama lugu lan krama alus.

a.    Ngoko lugu, yaiku minangka tataran basa kang paling asor ing undha usuk basa jawa. Wujude tembung ngoko, ora ana tembung krama utawa krama inggil tumrap eong sing diajak guneman. Gunane kanggo guneman antarane :

1.       Wong tuwa marang bocah enom

2.      Wong kang sadrajat utawa wis raket sesrwaungane

3.      Wong apangkat dhuwur marang andhahane

4.      Bocah cilik karo kancane

5.      Ngunandika (ngomong dhewe)

Tuladha :

1.       Gawea undhangan rapat pengurus osis kanggo ngrembug kegiyatan iki!

2.      Lombane dianakake dina senin lan selasa.

3.      Dul, barang paketane ndang kirimen ing kantor pos!

4.      Proposale wis digawe, Rin?

5.      Panas-panas ngene iki enake mangan rujak.

b.   Ngoko alus, yaiku basa ngoko kang luwih ngajeni marang wong kang diajak guneman. Wujude arupa basa ngoko kacampur krama inggil tumrap wong kang diajak guneman.

Panganggone basa ngoko alus iku kanggo guneman antarane :

1.       Wong tuwa marang wong enom kang diajeni

2.      Wong wadon marang kakunge

3.      Priyayi marang priyayi kang wis tepung raket

4.      Ngomongake wong liya kang diajeni

Tuladha :

a.      Yen njenengan tindak aku arep titip.

b.      Mas, aja lali tase diasta.

c.       Njenengan mirsani wayangan apa ora?

d.      Biyasane pak budi sing ngasta kunci gudhang.

c.    Krama lugu, krama inggil.

Gunane kanggo guneman antarane :

1.       Wong padesan marang wong liya kang dianggep luwih tuwa utawa kinurmatan

2.      Priyayi padha priyayi sing wis kulina

3.      Priyayi marang sanakke tuwa kang luwih asor

Tuladha :

a.      Sampeyan menawi ajeng kesah negnjing mawon.

b.      Kula tumbas jeruk kalih kilo.

c.       Lik, niki sampeyan beta wangsul.

d.   Krama alus, yaiku basa kang migunakake tetembungan krama lan krama inggil. Krama alus dienggo guneman marang :

1.       Sapa wae sing diajeni

2.      Wong kang luwih tuwa utawa dhuwur pangkate

3.      Wong kang durung tepung

Tuladha :

a.      Konduripun pak jono nitih taksi.

b.      Panjenengan kula aturi lenggah rumiyin.

c.       Nuwun sewu panjenengan badhe kepanggih sinten?

Sumber : Lembar Gladhen Siswa Nguri-uri Basa Jawi  SMP kelas VIII Semester Genap